مرحوم آخوند در مورد فحص از مخصص متصل مطلبی نفرمودند و مرحوم امام هم می فرمایند:حذف قرینه متصله یا عمدا است و یا خطأً و سهواً. ما کتاب حدیثی ای را می خوانیم که روات آن ثقة هستند و عمدا چیزی را که تأثیر در معنی دارد، حذف نمی کنند چرا که این کار خلاف وثاقت راوی است. اما حذف سهوا یا نسیانا، با اصل عدم سهو و نسیان در إخبار عن حسٍّ مرتفع می شود. لذا اگر موردی را دیدیم که احتمال خطای سهوی یا نسیانی قوی است، قرینه دارد اما در حالت عادی لزوم فحص نیست. بله فحص در مخصص منفصل به دلیل علم اجمالی و معرضیت للتخصیص، لازم است و در متصل هیچکدام از اینها نیست.
(تهذيب الأصول، ج2، ص: 209) که ظاهرا فحص را لازم نمی دانند.
اشکال استاد حسینی نسب
ما کلام ایشان را نمی پذیریم. بله، هیچ وقت یک ثقة عمداً قرینه را حذف نمی کند و ذی القرینة را بیاورد. اما در قسمت أصالة الصحة نسبت به خطا و نسیان، خودِ شمایِ امام به ما یاد دادید که این اصل، مبتنی بر ظاهر حال است و به شیخ و آخوند اشکال می کنید که اطلاق سخن شما در أصالة الصحة درست نیست. اصلا شمایِ امام این روایت را ذیل أصالة الصحة می آورید:
وَ قَالَ ع إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّرَ (نهج البلاغة (للصبحي صالح) / 489 / 114 … ص : 489)
ما همان حرف را اینجا می آوریم. کتب روایی، عمدا تقطیع یا حذفِ قرینه نمی کنند اما در نحوه اجراء، نیاز به ظاهر حال داریم. مثلا وقتی می بینیم برای کتاب وسائل الشیعة، نسخه عبدالله بن الحسن و بوفکی فرقی ندارد در حالی که برای من فرق دارد، نمی توانم اعتماد کنم. این مسأله در قرب الإسناد و تفسیر علی بن ابراهیم و تفسیر فرات کوفی هم هست. لذا نمی توانم ظاهر حال را بر عدم خطای در سهو و نسیان شیخ حر عاملی، در وسائل الشیعة جاری کنم. عین همین قصه را در مستدرک داریم چرا که حاجی نوری هم این ها را در نظر نمی گیرد.
بله وقتی کلینی و صدوق را بررسی می کنم، می بینم که آن چه را من قبول دارم رعایت کرده اند تا سختگیرانه تر از من هم حرکت کرده اند. اینجا می توانم اصالة الصحة را جاری کنم و نسبت به تقطیعات کلینی یا صدوق بگویم تا قرینه نیاید فحص نمی خواهد. لذا دیده اید که در روایات کافی، بحث از نسخه نمی کنیم اما نسبت به روایات وسائل الشیعة نسخه را بررسی می کنیم
بنابراین در مورد مخصص متصل به خاطر تقطیع یا اختلاف نسخه باید فحص کرد البته به خاطر وثاقت محدثین و ناقلین اخلال عمدی منتفی است ولی باید در مورد شخص ظاهر حالش در نقل اختلاف نسخه ها و تقطیعات دیده شود که اگر داب اجتهادی او مانند ما یا سختر از ما بود ما اصل عدم خطا و نسیان جاری می کنیم اما اگر مبنایش این موارد آسان تر از ما بود، نمی توانیم اصل عدم خطا و نسیان در مورد او به علت عدم ظاهر بر صحت تقطیع یا اعتماد به نسخه جاری کنیم.(درس خارج اصول جلسه114،8خرداد1403)