ظاهر عبارت «من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر» این است که اگر کسی عملی را انجام ندهد، اصلاً ایمان ندارد، نه اینکه ایمانش کامل نیست. البته، از باب جمع عرفی می‌توان تعبیر «ایمان ندارد» را بر نبود ایمان کامل حمل کرد، اما این حمل نیازمند قرینه است.
بنابراین، به نظر می‌رسد نظری که مرحوم مجلسی در وجه دوم خود مطرح کرده و فرمودند این کار از لوازم ایمان است، با ظاهر این تعبیر همخوانی دارد.
به طور خلاصه، به نظر می‌رسد حتی اگر جمله‌ای ذاتاً ظهور در حرمت نداشته باشد، با آمدن عبارت «من کان یؤمن بالله و الیوم الآخر» ظهور در حرمت پیدا می‌کند.
البته، این دلالت در حد ظهور است؛ به این معنا که اگر قرینه‌ای وجود داشته باشد، ممکن است از این ظهور صرف‌نظر شود. به عبارت دیگر، ظهور اولیه این عبارت، دخالت عمل در اصل ایمان است، نه در ایمان کامل؛ اما اگر قرینه‌ای وجود داشته باشد، می‌توان از این ظهور دست کشید و آن را بر ایمان کامل حمل کرد. در این صورت، دیگر دال بر حرمت عمل نخواهد بود، زیرا مکروهات نیز در کمال ایمان دخیل هستند.
جلسه ۵۱
۷ آذر ۱۴۰۳