یک معمای رجالی

روایت زیر در تهذیب ذکر شده است:

«عَلِيُّ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ فِي كَمْ تَجِبُ الزَّكَاةُ مِنَ الْحِنْطَةِ وَ الشَّعِيرِ وَ التَّمْرِ وَ الزَّبِيبِ قَالَ فِي سِتِّينَ صَاعاً وَ قَالَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ: لَيْسَ فِي النَّخْلِ صَدَقَةٌ حَتَّى يَبْلُغَ خَمْسَةَ أَوْسَاقٍ وَ الْعِنَبُ مِثْلُ ذَلِكَ حَتَّى يَبْلُغَ خَمْسَةَ أَوْسَاقٍ زَبِيباً وَ الْوَسْقُ سِتُّونَ صَاعاً» تهذیب، ج۴، ص۱۴.

سوال: تعبیر «و فی حدیث آخر» در وسط روایت به چه معنی است؟ ضمیر مستتر در «قال» به کدام‌یک از راویان سند رجوع می‌کند؟

صدوق در معانی الاخبار نقل کرده است: در کتاب عبید الله حلبی که ابن ابی عمیر آن را نقل می‌کند، هر کجا تعبیر «و فی حدیث آخر» وارد شده باشد، این تعبیر از ابن ابی عمیر است که خودش روایتی به روایات آن کتاب ضمیمه کرده است.

عبارت معانی الأخبار به شرح زیر است:
«قال مصنف هذا الكتاب سمعت شيخنا محمد بن الحسن بن أحمد بن الوليد رضي الله عنه يقول سمعت محمد بن الحسن الصفار يقول كلما كان في كتاب الحلبي «و في حديث آخر» فذلك قول محمد بن أبي عمير رحمه الله‏» : معانی الأخبار، ص۱۵۰

درس خارج فقه استاد معظم سید محمد جواد شبیری، مورخ ۸ دی ۱۴۰۳