حکم تجری بر مولی

[user737 (علی جوینده پاک)]

بسمه تعالی

آیا فعل متجرا به حرام است؟ معمولا عنوان و قصد انسان، سبب حسن و قبح یک فعل نمی‌شود. (بعضی از مواقع عنوان یا قصد، چیزی را خوب یا بد می‌کند). درنتیجه چای، چای است و با تجری شراب نمی‌شود .

آیا جرئت و هتک بر مولا قبیح است؟

مصادیقی از تجری

مثال مصرف مواد مخدر

اگر پدری به دو سپر خود بگوید مبادا تریاک بکشید، اما بعدا دید آن‌ها سر سفره تریاک هستند، ولی یکی تریاک می‌کشد و دیگری خیال می‌کند که تریاک می‌کشد.

مثال سرعت غیرمجاز

یا به آن‌ها گفت هنگام رانندگی با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت نرانید ولی هر دو با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت رانندگی کردند؛ درحالی‌که کیلومترسنج یکی از آن‌ها سالم بود و با این سرعت می‌رفت ولی عقربه کیلومترسنج دیگری خراب بود و خیال می‌کرد با این سرعت می‌رود، این هم نوعی تجری است آن‌ها گفت هنگام رانندگی با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت نرانید ولی هر دو با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت رانندگی کردند؛ درحالی‌که کیلومترسنج یکی از آن‌ها سالم بود و با این سرعت می‌رفت ولی عقربه کیلومترسنج دیگری خراب بود و خیال می‌کرد با این سرعت می‌رود، این هم نوعی تجری است.

مثال همراه داشتن تلفن همراه در امتحان

مثال سوم آنکه در دبیرستان، ناظم اعلام می‌کند کسی نباید در جلسه امتحان تلفن همراه بیاورد. دو نفر تلفن هماره با خود آوردند ولی تلفن همراه یکی از آن‌ها شارژ ندارد و خاموش است و او خیال می‌کرد که روشن است. او هم تجری کرده است.

آیا متجرّی مستحق عقاب است؟

آیا در این مثال‌ها، متجرّی گناه کرده است و مستحق عقاب است؟ به صورت کلی نمی‌توان گفت هر تجری، جرئت بر مولا است بلکه بعضی از تجری‌ها جرئت بر مولا هستند و جرئت و سرکشی در برابر مولا قبیح است. بعضی از تجری‌ها، جرئت بر مولا و هتک بر مولا نیست بلکه ما آن را تجری نامیده‌ایم. مثلا اگر از کسی که تریاک می‌کشد، سوال کنیم چرا تریاک می‌کشی، نمی‌گوید برای اینکه با پدرم مخالفت کنم، بلکه می‌گوید عیش جوانی و هوای نفس و وسوسه شیطان باعث شد، این کار را بکنم.

نگاهی به کلام معصوم (ع)

امام سجاد علیه‌السلام در دعای ابوحمزه می‌فرماید:

[!quote] اِلهی لَمْ أعْصِکَ حینَ عَصَیتُکَ وَاَ نَا بِرُبوُبِیتِکَ جاحِدٌ وَلا بِاَمْرِکَ مُسْتَخِفٌّ وَلا لِعُقوُبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ وَلا لِعُقوُبَتِکَ مُتَعَرِّضٌ وَلا لِوَعیدِکَ مُتَهاوِنٌ لکِنْ خَطیئَةٌ عَرَضَتْ وَسَوَّلَتْ لی نَفْسی وَغَلَبَنی هَوای وَاَعانَنی عَلَیها شِقْوَتی وَغَرَّنی سِتْرُکَ الْمُرْخی عَلَىَّ

یعنی قصد جرئت بر مولا نداشتم، بلکه هوای نفس موجب شد این کار را بکنم.

نتیجه‌گیری و اصطلاح‌شناسی

اگر تجری، هتک و جرئت بر مولا باشد، عقلا قبیح است و اگر از روی جرئت و هتک نباشد، عقلا قبیح نیست. لفظ تجری بر این کار در شرع و لغت نیامده است و علماء آن را گفته‌اند.

---

منبع: خارج اصول ،402/7/22