درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری، 25 بهمن 1402
تعویض سند قدمایی بر اساس مساله اجازات عام انجام می‌شده است.
بر فرض مثال، شیخ طوسی به فهرست شیخ صدوق مراجعه می‌کند و چنین عبارتی را مشاهده می‌کند: «اخبرنی محمّد بن حسن بن ولید …» و شیخ صدوق، طریق خود را ذکر می‌کند. از آن رو که شیخ صدوق، نزد شیخ طوسی ثقه و مورد اعتماد است، برای شیخ طوسی، طریق محمّد بن حسن بن احمد بن ولید ثابت می‌گردد. شیخ طوسی، خود یک طریق دیگری نیز به محمّد بن حسن بن ولید دارد. پس از آنکه طریق صدوق برای او مورد اعتماد گشت، طریق خودش را جایگزین طریق صدوق به روایت مورد نظر می‌کند. این جایگزینی به غرض کم‌کردن واسطه در نقل روایت انجام می‌شود. شیخ طوسی یک طریق با دو واسطه به ابن ولید دارد: شیخ طوسی از شیخ مفید از شیخ صدوق از ابن ولید.
ولی شیخ طوسی از یک طریق دیگر نیز به ابن ولید روایت دارد که دارای یک واسطه است. آن واسطه، ابن ابی جید است. زمانی که ابن ابی جید مسنّ بوده، شیخ طوسی او را درک نموده است. بنابرین، روایت شیخ طوسی از ابن ولید به واسطه ابن ابی‌جید، دارای یک واسطه است. شیخ طوسی برای آنکه واسطه خودش به ابن ولید را کم کند، روایتی که از صدوق دریافت نموده است را از طریق ابن ابی جید نقل می‌کند. لزوما آن‌طور نبوده است که شیخ طوسی، روایت را از کتاب ابن ابی جید اخذ نموده باشد؛ بلکه روایت را از کتاب شیخ صدوق اخذ کرده، و شیخ صدوق هم از ابن ولید اخذ نموده است. از آن رو که شیخ طوسی، از ابن ابی جید به ابن ولید طریق دارد، روایات ابن ولید را از او نقل می‌کند. از آن رو که ابن ابی جید، به تمامی روایات ابن ولید، اجازه عام دارد، شیخ با اعتماد به فهرست شیخ صدوق و اعتماد به وثاقت صدوق، مطلبی را از ابن ولید نقل می‌کند. ولی شیخ طوسی این مطلب را به جای نقل از مفید از صدوق از ابن ولید که دو واسطه دارد، از طریق ابن ابی جید نقل می‌کند که بیش از یک واسطه بین او و ابن ولید در سند نباشد.
درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری، 25 بهمن 1402
البته این طریق اختصاص به مفید ندارد. به جز شیخ مفید، سایر مشایخ شیخ طوسی –مثل حسین بن عبید الله غضائری و احمد بن عبدالواحد و سایر مشایخ او- نیز شاگرد صدوق بوده‌اند و طریق شیخ طوسی به ابن ولید از طریق هر کدام از آنها، دو واسطه‌ای می‌شود.