طرح مسئله: تزاحم و حکم تخییر در صورت عدم وجود مرجح
سؤال یکی از طلاب: اگر در مجموع ما ورد (تکلیف)، اهم یا محتمل الأهم را به دست نیاوردید چطور؟
پاسخ استاد: اهم یا محتمل الأهم در همه موارد به دست می آید اما اگر در تزاحم هیچ مرجِّحی پیدا نشد، حکم به تخییر می‌شود.
اشکال: استدلال به حساب احتمالات برای تقدیم بلابدل
اشکال یکی از طلاب: در این فرض، حساب احتمالات شهید صدر حکم به بلابدل می‌کند و شما هم باید بپذیرید.
پاسخ استاد: عدم حجیت صرف احتمال و نقد مبنای انسدادی
پاسخ استاد: خیر. چون اولا احتمال تنها حجت نیست ثانیا ما انسدادی نیستیم که ظن مطلق را حجت کنیم.
ادامه اشکال: طرح استدلال تکمیلی (استناد به دوران تعیین و تخییر)
اگر اهمیت بلا بدل معلوم نباشد، چون احتمال تقدیم بلابدل بر ذی بدل دو برابر است بنابراین در چنین مواردی تقدیم بلا بدل بر ذی بدل به خاطر حساب احتمالات چون از موارد دوران بین تعیین و تخییر است، بلا بدل باید مقدم شود.
پاسخ استاد: تفاوت دوران تعیین و تخییر با محل بحث
پاسخ استاد: آن که می‌گوییم در دوران بین تعیین و تخییر، حکم بروی تعیین می‌رود، مربوط به مقام امتثال است مانند تقلید از اعلم و غیر اعلم و با ما نحن فیه فرق می‌کند. در تعیین و تخییر، فراغ یقینی می‌خواهیم. احتیاط جایی است که برای اشتغال یقینی، فراغ یقینی بیاورید. احتیاط یعنی به گونه ای عمل کنید که واقع، هر چه باشد آورده باشید اما در جایی که مقدار محتمل را نمی‌دانی و صرفا یک احتمال دارید، اگر انسدادی باشید باید تعیین را بیاورید و گرنه ۶۶% نه یقین به واقع می‌آورد تا احتیاط بشود نه دلیل حجیت دارد بلکه یک احتیاط صِرف است و ظن مطلق، ارزش ندارد. ما برای تعیین نیاز به حجت داریم چرا که آزادی عبد را سلب می‌کنیم و به او می‌گوییم تو باید این را انجام بدهی و برای این باید، حجت لازم است.
اشکال: نزدیک‌تر بودن یک طرف به واقع
اشکال: به هر حال ۶۶% به واقع نزدیک تر است.
پاسخ استاد: تردید در نزدیکی به واقع و تفاوت ماهیت احتیاط
پاسخ استاد: معلوم نیست که به واقع نزدیک تر باشد. علاوه بر آن که احتیاط، نزدیک بودن به واقع نیست بلکه رسیدن به واقع است. واقع یعنی مطلوب مولی و این که احتمال یک طرف بیشتر باشد معلوم نیست به مطلوب مولی نزدیک تر باشد چون ممکن است محتمل آن کمتر باشد.
منبع
درس خارج اصول، جلسه ۶۷ - مورخ ۲۴ دی ۱۴۰۳
پیوست
67 مرجح اسبق زمانا 24 دی 1403.docx (105.7 کیلوبایت)