استاد فرمودند پنجمین تنبیه پاسخ به این سؤال است که آیا اضلال از امور قصدیه است یا از امور قصدیه نیست؟
برخی از امور هویتشان به قصد است لذا بدون قصد محقق نمی‌شوند مانند نماز. ممکن است کسی از روی عادت به غیر قصد نماز ذکرها را بگوید و حرکات را هم انجام دهد اما قصد صلاة نکند اینجا قطعا نماز محقق نمی‌شود.
برخی از امور هویتشان به قصد نیست و بدون قصد هم در خارج محقق می‌شود، فرض کنید خالد می‌خواهد مشروب تولید کند، زید در سبدش انگور دارد فکر می‌کند میوه دیگر است و این سبد میوه را برای خالد می‌برد و می‌بیند انگور است مقدمه فعل آن فرد برای تولید مشروب محقق شده هر چند فاعل مقدمه قصد نداشته باشد لذا این فعل از امور قصدیه نیست.
سؤال: آیا اضلال از امور قصدیه است.
جواب: خیر. انحراف دیگران از امور قصدیه نیست. ممکن است زید شبهه ای را که مطرح می‌کند خودش نمی‌داند القاء این شبهه سبب انحراف عن الحق است و قصد این کار را هم ندارد اما با إلقاء کلامش، شبهه در خارج محقق می‌شود. در این موارد قبول داریم اگر علم به اضلال نداشته باشد یا احتمال اضلال ندهد تکلیف نسبت به او منجّز نشده است، اما اضلال در خارج محقق شده است لذا بر دیگران دفع منکر واجب است اگر منکر از اموری است که لایرضی الشارع بتحققه اصلا. هر چند او فکر می‌کند نویسنده یک کتاب است نه تنها احتمال اضلال نمی‌دهد بلکه می‌گوید این مطلب من هیچ اشکالی ندارد، نه علم به اضلال دارد نه قصد اضلال و نه احتمال اضلال می‌دهد اما اگر عقلائیا سبب اضلال باشد دفع این منکر واجب است
خلاصه اینکه اضلال از امور قصدیه نیست لذا هر چند بدون علم و قصد نویسنده یا گوینده اضلال در خارج محقق شود دفع منکر به حکم عقل واجب است.
درس خارج فقه. جلسه 19/2/1403